Նախորդ օրը Սոչի քաղաքի Լազարեւյան շրջանի Լոո ավանի «Ակվա-Լոո» կոմպլեքսում կայացավ «Մենք կենդանի ենք… Մենք դեռ ճանապարհին ենք… Ակ-Դաղ՝ քառամյա գոյամարտը» գրքի ռուսերեն լեզվով երկրորդ հրատարակության շնորհանդեսը: Ինչպես տեղեկացնում է Ռուսաստանի հայերի «Երկրամաս» թերթի Լրատվական Կենտրոնը, Թուրքիայում 1915 թվականի Ցեղասպանության արյունալի իրադարձությունների կարեւոր վկայություն հանդիսացող այդ գիրքը ռուսերեն լեզվով առաջին անգամ հրատարակվել է 2007 թվականին: Գրքում հավաքված են Թուրքիայում Հայոց Ցեղասպանության ողբերգությունը վերապրած մարդկանց հուշերը:
Կոմպլեքսի մուտքի մոտ հյուրերին սպասում էին «Ձայն Համշենի» ֆոլկլորային կոլեկտիվի ելույթը, որի մասնակիցները 46 տարեկանից մինչեւ 87 տարեկան են եւ Վերին Բերանդա գյուղի «Արեւիկ» երիտասարդական պարի անսամբլի ելույթը, որոնց գեղարվեստական ղեկավարը Միհրան Թոփալյանն է: Ինքնագործ արտիստները հյուրերին ներկայացրեցին համշենահայերի մի քանի պար, իսկ շնորհանդեսից անմիջապես առաջ՝ առաջարկեցին ճաշակել հայկական խոհանոցի հանրաճանաչ կերակուրներ՝ բրթուճն ու թանը:
«Պատերազմ եմ գնում» հայրենասիրական երգի կատարմամբ շնորհանդեսը բացեց Անժելա Չախարյանը: Այնուհետեւ միջոցառման վարող Ռոման Ղուկասյանը (ներքեւի լուսանկարում) ողջունեց հյուրերին, համառոտակի պատմելով գրքում նկարագրվող դեպքերի մասին: Նա նշեց, որ այսօր Կուբանի ափին ապրում են 20-րդ դարի սկզբի հայ ժողովրդի դիմադրության հերոսների բազմաթիվ հետնորդները, իսկ շնորհանդեսին ներկա են գրքի հերոսներից մեկի՝ Ադամ Չավուշի ծոռները:
Հյուրերին ներկայացրեցին նաեւ սլայդ-շոու, որում տեղ են գտել ինչպես Ցեղասպանության զոհերի եւ դիմադրության հերոսների արխիվային լուսանկարները, այնպես նաեւ գրքում նկարագրվող իրադարձությունների Արեւմտյան Հայաստանի թուրքերի զավթած վայրերի այժմյան կադրեր: Սլայդ-շոուի թողած տպավորությունը ուժեղացվել է Վերին Բերանդա գյուղի տնօրեն Ազա Չիթյանի (ներքեւի լուսանկարում) կողմից գրքի գլուխներից մեկի ընթերցումով:
Ինչպես հայտնի դարձավ, շատերը արդեն կարդացել են գիրքը, ուստի երաժշտական ընդմիջումից հետո, որի ժամանակ Կոնստանտին Մսրլյանը կատարեց լեգենդար գեներալ Անդրանիկ Օզանյանի մասին մի երգ, խոսք էր տրվում բոլոր ցանկացողներին:
Պատմաբան Երվանդ Ուստյանը (ներքեւի լուսանկարում) նշեց գրքի եզակիությունը, որը գրված է եղել ոչ թե պրոֆեսիոնալ գրականագետների, այլեւ այն տարիների իրադարձությունների ականատեսների, զինված դիմադրության անմիջական մասնակիցների կողմից: Գիրքն ապացուցում է, որ Մեծ Եղեռնի տարիներին հայ ժողովուրդը ոչ միայն փորձում էր կենդանի մնալ, այլեւ թշանամու վրեժն էր լուծում: «Յոզգաթի հայ բնակիչների զինված դիմադրությունը ինքնուրացության եւ հերոսության վառ օրինակ է ծառայում, դրա համար այսօր այն համախմբում է հայերին ու նրանց ուժ տալիս ողբերգության կրկնությունը չթույլատրելու համար», – ասաց Երվանդ Ուստյանը, ավելացնելով, որ համշենահայերն այդ գրքում կարող են հանդիպել նաեւ իրենց հերոս պապերի անուններին:
«Սոչիի հայերի միություն» վերջերս ստեղծված կազմակերպության ղեկավար Վալերի Թորոսյանը (ներքեւի լուսանկարում) քաղաքի հայ հասարակության անունից շնորհակալություն հայտնեց գրքի հրատարակիչներ Արթուր Գեւորգյանին եւ Արթուր Հովհաննեսովին նրա համար, որ նրանք Յոզգաթի հայ բնակիչների զինված դիմադրության պատմությունը մատչելի են դարձրել ռուսախոս ընթերցողի համար: Հատուկ շնորհակալության արժանացավ «Երկրամաս» թերթի խմբագրության աշխատակից Ալեքսեյ Լյուբիմովը, որը թարգմանել է գիրքը արեւմտահայերենից ռուսերեն: Վալերի Թորոսյանը նշեց նաեւ, որ շնորհանդեսին ներկա էին շատ երեխաներ ու երիտասարդներ, գնահատելով դա որպես դրական երեւույթ. «Անհրաժեշտ է երեխաներին եւ երիտասարդներին իրենց ժողովրդի պատմության հանդեպ հետաքրքրություն պատվաստել եւ այդ իսկ պատճառով, կուզեի, որ գրքի շնորհանդեսները կազմակերպվեին Սոչիի բոլոր հայաբնակ վայրերում»:
Գրքի հրատարակիչներից եւ շնորհանդեսի կազմակերպիչներից մեկը, «Ժողովրդի հիշողություն» կազմակերպության նախագահի տեղակալ, Ռուսաստանի հայերի միության Լազարեւյան մասնաճյուղի նախագահի տեղակալ, Սոչիում «Երկրամաս» թերթի ներկայացուցիչ Արթուր Գեւորգյանը (ներքեւի լուսանկարում) իր ելույթում ընդգծեց հայերի ցուցաբերած հերոսությունն այն վայրերում, որտեղ նրանք կարողացել են կազմակերպված դիմադրություն ցուցաբերել թուրք բարբարոսներին: Հայ ազգային-ազատագրական շարժման մասին խոսելով՝ նա առանձին կերպով նշեց լեգենդար գեներալ Անդրանիկ Օզանյանի դերը, ում հուշարձանը Սոչիում տեղադրվել եւ տեղահանվել է 2001 թվականին: «Սոչիի հայերից շատերը կենդանի են այսօր միայն զորավար Անդրանիկի շնորհիվ, որը փրկել է նրանց պապերին ու նախապապերին թուրքի յաթաղանից: Դրա համար մենք պարտադիր ենք ինքներս վերականգնեցնել մեր սիրելի զորավարի հուշարձանը, հույս չդնելով ոչ ոքի վրա եւ ոչ ոքի խոստումներին չհավատալով», – ասաց Արթուր Գեւորգյանը:
Շնորհանդեսը կազմակերպվել է Սոչիի «Լադ» քաղաքային հասարակական երիտասարդական կազմակերպության (նախագահ՝ Մարինա Վլասիխինա) եւ Սոչիի «Ժողովրդի հիշողություն» քաղաքային հասարակական կազմակերպության (նախագահ՝ Վալենտինա Հովհաննեսովա) կողմից: Միջոցառման ավարտից հետո բոլոր ներկաները հնարավորություն ունեցան գիրքը ձեռք բերելու, իսկ թոշակառուները այն ստացան որպես նվեր:
ՏԵՂԵԿԱՆՔ. «Մենք կենդանի ենք… Մենք դեռ ճանապարհին ենք… Ակ-Դաղ՝ քառամյա գոյամարտը» գրքի հեղինակներ՝ Նազար Գաբիկյանն ու Գյուլբենկ Գալուստյանը Օսմանյան Թուրքիայի նահանգներից մեկի՝ Յոզգաթի բնիկներն են: Հայոց Մեծ եղեռնի ժամանակ նրանք չորս տարի անցկացրել են լեռներում՝ ինքնապաշտպանության սակավաթիվ խմբերի և ջոկատների կազմում: Այդ տարիները մի բուռ մարդկանց՝ մեծ մասամբ գյուղացիների, անձնուրաց պայքարի տարիներ էին, երբ մեր հերոսները մարտնչում էին թուրքական բանակի զինվորների, ոստիկանների, ավազակների և պարզապես դիակապուտների դեմ, որոնք թալանում, կողոպտում ու սպանում էին մարդկանց, ում միակ «մեղքը» հայ ազգին պատկանելն էր: Մի բուռ քաջեր՝ Կեմերեկ, Չաթ, Դենդիլ, Բուրհան, Չեփնի, Թեքմեն և այլ հայկական գյուղերի բնակիչները, լոկ երկու հարյուր մարդ, վերցնելով իրենց զենքերը, բարձրացան Ակ-Դաղի սեգ գագաթները և չորս տարի շարունակ անհավասար պայքար մղեցին հինգ հազար թուրք զինվորների և խուժանի դեմ: Երբ պարզ դարձավ, որ ուժերը հավասար չեն, նրանք բաժանվեցին փոքր խմբերի, հասան ծովափ և առագաստանավերով մեկնեցին Ռուսաստան: Նրանք փնտրում էին փրկություն եղեռնի սարսափներից և գտան այն: Մինչև այսօր Ակ-Դաղի ֆիդայիների հետնորդները ապրում են Լոոյում, Լազարևսկոյեում, Ջուբգայում, Տուապսեում և Նովոռոսիյսկում: Քաղաքացիական պատերազմի տարիներին նրանցից ոմանք գնացել են հեռավոր երկրներ:
Գաբիկյանի ու Գալուստյաի հուշերը առաջին անգամ հրատարակվել են 1932 թվականին Մարսելում: 2007 թվականին լույս է տեսել գրքի ռսւսերեն լեզվով առաջին հրատարակությունը: Գրքի ռսւսերեն լեզվով երկրորդ հրատարակությունը լույս է տեսել 2011 թվականին: Գիրքը հրատարակվել է հրատարակիչների միջոցներով՝ Ռուսաստանի Հայերի «Երկրամաս» թերթի Լրատվական Կենտրոնի տեխնիկական եւ փորձագիտական աջակցությամբ: Պատրաստվում է նաև գրքի աուդիոտարբերակը և անգլերեն թարգմանությունը: Համացանցում գործում է www.akdagbook.ru կայքը, որտեղից կարելի է ստանալ հրատարակության վերաբերյալ լրացուցիչ տեղեկություններ և կարդալ հատվածներ այդ գրքից: